Kamieniołom skał paleozoicznych w Dzikowcu
Rejon geograficzny:
Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Sudety Środkowe
Góry Bardzkie
Jednostka geologiczna:
Sudety Środkowe
Struktura bardzka
Seria autochtoniczna
Formacja Wapnicy
Kamieniołom założony w XVIII wieku ma dzisiaj około 500 metrów długości i 150 metrów szerokości. Odsłania się w nim ciekawy profil geologiczny skał, które były i są przedmiotem badań od ponad dwustu lat. Jest to ponad 60 metrowy profil osadów węglanowych powstałych w środowisku morskim (tzw. formacja z Wapnicy).
Najstarsze utwory odsłaniają się w centralnej części kamieniołomu, w jego zachodniej ścianie. Jest to brekcja wapienno-gabrowa, złożona z różnej wielkości bloków gabrowych (do 1 m średnicy) otoczonych wapieniem organodetrytycznym. W wapieniach tych występują zwapniałe plechy krasnorostów, zielenic, sinic, a także otwornice i ramienionogi oraz źle zachowane fragmenty kolonii koralowców.
Ku południowi znikają bloki gabra i w kamieniołomie odsłaniają się wyłącznie osady wapienne tzw. wapienia podstawowego. Jest to 15-metrowej miąższości kompleks skalny widoczny dobrze w zachodniej ścianie w południowej części kamieniołomu. Zbudowany jest z szarego biosparytowego wapienia zawierającego fragmenty gabr, granitoidów i serpentynitów oraz bioklasty koralowców i krynoidów (fragmentów łodyg liliowców), a także glony i stromatoporoidy.
W centralnej części kamieniołomu na ścianie wschodniej odsłania się wapień główny, którego miąższość ocenia się tu na około 40 m. W wapieniu tym spotykamy jak poprzednio: glony, szczątki krynoidów, małżoraczki, drobne ramienionogi, ślimaki, otwornice oraz koralowce. Występująca tu fauna konodontowa pozwala udokumentowć wiek tych osadów na środkowy famen (dewon). Tak bogata fauna pozwala przypuszczć, że wapienie te były deponowane w płytkowodnych warunkach strefy nerytycznej.
W najbardziej na północ wysuniętej części kamieniołomu, we wschodniej jego ścianie, odsłaniają się najmłodsze osady węglanowe: wapień klymeniowy i gattenndorfiowy. Ten pierwszy to szary lub różowy wapień o miąższości 2-3 metrów, który deponowany był w warunkach morskich strefy pelagicznej. W wapieniu tym spotykamy górnodewońskie goniatyty. Na nim zalega szary wapień określany jako gattendorfiowy, który jak wynika z badań biostratygraficznych reprezentuje już osady karbonu. Między innymi z tego powodu profil osadów w kamieniołomie na Wapnicy jest tak interesujący, ponieważ jest to jeden z nielicznych europejskich profili z zachowaną ciągłością sedymentacyjną na granicy dewonu i karbonu.
Kamieniołom w Dzikowcu na Wapnicy słynie z bogactwa skamieniałości – glonów, stromatoporoidów, otwornic, konodontów, goniatytów. Możemy tu też znaleźć szczątki krynoidów, małżoraczki, ramienionogi, rzadziej ślimaki czy trylobity.
Na terenie kamieniołomu, w jego południowej części znajduje się strzelnica, która jest całkowicie ogrodzona i monitorowana.
W pobliskiej wsi Dzikowiec, której początki sięgają XIV wieku znajduje się szereg cennych zabytków: XVII-wieczny kościół, wybudowany na miejscu wcześniejszej świątyni gotyckiej, XVII-wieczny zespół dworski, 2 kapliczki z XIX w.
W wieku XVII w pobliżu wsi powstały kopalnie węgla kamiennego. Wśród poszukiwaczy skarbów chodzą słuchy o ukryciu w kamieniołomie w Wapnicy złota depozytowego banków wrocławskich, jak również zasypaniu magazynu broni i wyposażenia „Wehrwolfu”. Wśród tej broni miał się znajdować najnowocześniejszy – jak na owe czasy – model pistoletu maszynowego Schmeisser. Dlatego też kamieniołom koło Dzikowca, a szczególnie dawna sztolnia mieszcząca się w jego południowej części, była często odwiedzana przez poszukiwaczy skarbów.